Een lampje laten branden

Er is een groep kinderen/jongeren wiens schoolcarrière moeizaam verloopt en steeds vaker vastloopt in het reguliere onderwijssysteem met daarbij gedragsproblemen en emotionele problemen waaronder (faal)angst, boosheid en depressie. Ze krijgen vaak stempels zoals AD(H)D, autisme, dyslexie en worden soms verwezen naar het Speciaal Onderwijs omdat er gezegd wordt dat ze heel veel structuur nodig hebben. In het ergste geval komen deze kinderen thuis te zitten.

Deze groep lijkt steeds groter te worden. Ze zien vaak het nut niet van wat ze op school moeten leren. Ze vragen eigenlijk om een andere benadering omdat zij anders willen leren. Vaak zijn ze heel gevoelig en in hun denken en doen heel creatief. De kracht van deze kinderen is dat zij vernieuwing, verbetering kunnen brengen van het bestaande of het ontwikkelen van iets geheel nieuws. Het zijn de vernieuwers, verbeteraars en veranderaars. Ze zijn zelflerend en zelfsturend en hebben "moeite" met strenge autoriteit en uitlatingen zoals: "omdat ik het zeg". Zij zijn intrinsiek geneigd op zoek te gaan naar wat hen interesseert in plaats van wat zij "moeten" leren. Zij leren vooral buiten school om. Dat wat zij interessant vinden komt vrijwel niet aan bod in het reguliere curriculum. Dit heeft tot gevolg dat zij moeilijk hun aandacht kunnen houden bij de lessen en uit verveling 'storend of afwezig gedrag' gaan vertonen. In de klas worden ze daarom regelmatig als lastig bestempeld. Ze kunnen niet stil zitten, maken geluiden...

Deze gevoelige en creatieve groep heeft (h)erkenning en een passende omgeving nodig waarin zij hun kwaliteiten kunnen ontwikkelen. Gebeurt dit niet, dan gaan deze talenten misschien wel verloren en verliest de samenleving de kwaliteiten die we in deze tijd juist hard nodig hebben.

In het reguliere onderwijs wordt er van ze verwacht dat ze zich aanpassen aan een systeem dat niet past. Het vastlopen kan zich gaan uiten in: gedragsproblemen en onderpresteren, in zichzelf gekeerd en teruggetrokken gedrag of volledig aangepast aan de omgeving.

Je kunt je voorstellen dat deze kinderen door ontstane emotionele en gedragsproblemen het risico lopen dat ze gediagnosticeerd worden met ADHD, ADD of autisme omdat ze gedrag laten zien zoals: te druk zijn, zich niet kunnen concentreren of geen aansluiting vinden met leeftijdsgenoten. Het afgeven van een diagnose (terecht of onterecht) kan tot gevolg hebben dat ze gaan geloven dat er iets mis is met hen. Een self-fulfilling prophecy.

Hoe kunnen deze kinderen gelukkig worden in een omgeving die niet past?

De problemen verdwijnen meestal als er zonder oordeel wordt geluisterd naar de betreffende persoon, er een aanpassing wordt gemaakt in de huidige omgeving en er ingezet wordt op de eigen interesses en drijfveren om vanuit hier de eigen ontwikkeling verder vorm te geven.

Ik ben eens met een groep van 15 leerlingen uit groep 8 naar het Rietveld College geweest in Utrecht. Ze konden meedoen aan een project over Klassieke talen om te proeven of dit nuttig is om te leren. Ze kwamen erachter dat het Latijn helemaal niet dood is, maar nog aanwezig in de talen Italiaans, Frans en Spaans. En ook in het Nederlands zijn nog veel sporen van Latijn en Grieks te vinden. Ze leerden dat het woord agenda letterlijk betekent ‘de dingen die gedaan moeten worden’. 

Maar de Klassieke Oudheid komt pas echt tot leven als het tastbaar wordt. Zo mochten de kinderen een maquette maken van een Romeins gebouw. Welk gebouw werd niet opgelegd. Ze konden dit zelf kiezen. In een werkplaats gingen ze aan de slag. Er was materiaal en gereedschap. Ik vond het heel gaaf om te zien hoe enthousiast te kinderen hier mee aan de slag gingen. Na een paar weken waren de werkstukken klaar en gingen zij zich voorbereiden om hun werk te kunnen presenteren. Informatie kon je halen uit boeken of van het internet. Er werden taken verdeeld en sommigen maakten een powerpoint. Presenteren deed ieder op eigen wijze.

Sterke punten die ik zag: Werken met handen, hoofd en hart. Ruimte voor eigen keuzes en ontdekkend leren. Helaas zie ik dit op reguliere scholen te weinig en ik vraag mij af waar al dat gereedschap dat we vroeger op scholen hadden is gebleven? 

Zo ben ik ook een keer met een groep naar het Jeugdlab geweest in het Universiteitsmuseum. In het Jeugdlab doe je experimenten die te maken hebben met zien, ruiken & proeven, horen en voelen. Je doet wat jou aanspreekt of jou prikkelt. Ook hier werk je weer vanuit het hoofd, je handen en je hart. In een omgeving als dit hebben kinderen geen structuur nodig. De omgeving biedt vanuit zichzelf al structuur. Kinderen kunnen bewegen, eigen initiatief tonen en zelf ontdekken. Van te voren waren er wel een paar regels gesteld: Je gaat goed met elkaar en het materiaal om en ruimt je eigen spullen weer op.

Het was voor de kinderen een verademing om eens buiten het schoolgebouw te zijn en te ontdekken dat je overal kunt leren.

Ons onderwijssysteem met zijn mehoden, toetsen en voorgeschreven cuuriculum is te eenzijdig, te veel gericht op schoolse vaardigheden vanuit het hoofd en te weinig gericht op de eigen interesses van leerlingen.

Gelukkig ontstaan er in Nederland plekken waar ze dit hebben begrepen en jongeren iets anders bieden. Zo bestaat er in Zutphen het Walhallab, waar kinderen leren werken met gereedschap aan hun eigen projecten. Deze kinderen leren hier ondernemen waardoor direct de link met het bedrijfsleven wordt gelegd. Scholen en bedrijven zouden veel meer kunnen gaan samenwerken. Leerlingen zien dan direct het nut van wat zij leren.

Ik ben er van overtuigd dat eigenlijk alle kinderen ervaringsgericht en vanuit intrinsieke motivatie willen leren maar dat de groep creatieve en/of opstandige leerlingen hierin een klokkenluidersfunctie heeft. Zij zeggen dat het tijd is voor verandering. 

Wat ik geleerd heb van deze kinderen kun je lezen in het boek:

'Mogen zijn wie je bent, dat is geluk!' 

Ingrid Verkuil.

Je kunt mij volgen op Facebook:

1. Mogen zijn wie je bent, dat is geluk

2. Gaaf Kind

3. De Reis van Pippi Langkous

Voor meer informatie over mijn boek verwijs ik je naar mijn website: www.gaafkind.nl